Onlangs kreeg ik het fotoboek ‘Park’ cadeau. Dit boek uit 2008, dat gemaakt is door de fotograaf Olivier Jeannin en de graficus Hervé Stadelmann, gaat over het autokerkhof van het Zwitserse plaatsje Kaufdorf. Dit autokerkhof onderscheidt zich van andere, omdat het vol staat met wagens van vóór 1970: Plymouth, Chevrolet, Oldsmobil, Austin, Studebaker, Peugeot, Ford etc.. Het zijn echter niet alleen de historische auto’s die het kerkhof bijzonder maken. Doordat er al decennia‘s niet meer naar de auto’s is omgekeken, is het kerkhof overwoekerd door de natuur. Wortels, takken, planten, bladeren en mossen hebben zich, niets ontziend, meester gemaakt van de oude ‘beauty’s’. En juist de combinatie van die oldtimers met hun historie en de ‘omarming’ ervan door de natuur, maakt het autokerkhof tot een uniek schouwspel.

Het kerkhof is ontstaan in de dertiger jaren. Een Zwitserse boer, Walter Messerli, hield zich in die tijd hobbymatig bezig met het repareren van auto’s. Wagens die niet meer gemaakt konden worden, stalde hij in een grote boomgaard op zijn terrein. Van onderdelen van die wrakken maakte hij landbouwvoertuigen. Later gebruikte hij de auto’s voor de verkoop van reserveonderdelen. Toen echter in de 70-er jaren geheel nieuwe auto’s op de markt kwamen, viel de handel van Messerli stil en werd het autokerkhof geleidelijk aan zijn lot overgelaten. Vanaf die tijd kreeg de natuur van de boomgaard steeds meer vat op de unieke verzameling autowrakken.

De Zwitserse fotograaf Olivier Jeannin was al in zijn jeugd onder de indruk van het bijzondere autokerkhof. Het leek hem een ideale speelplaats. Hij was ook gefascineerd door oude auto’s die hij op straat zag rijden; niet door die opgepoetste en perfect onderhouden oldtimers, maar door de echte oude, geleefde en versleten wagens die allen ‘een eigen verhaal vertellen’. Die auto’s prikkelden zijn fantasie en vertegenwoordigde voor hem een cultuurhistorische waarde. Tegelijkertijd was hij fel gekant tegen de vervuiling van de natuur, wat zich natuurlijk niet rijmt met die oude ‘bakken’ op de weg en zeker niet met de vervuiling die nu eenmaal gepaard gaat met een autokerkhof.

Dit lastige dilemma tussen behoud van natuur en behoud van cultuur was in 2008 in het plaatsje Kaufdorf inmiddels een politiek thema geworden die het voortbestaan van het kerkhof bedreigde. Het politieke conflict inspireerde de auteurs tot het maken van ‘Park’. De botsende gezichtspunten zijn in de teksten van het boek terug te vinden in korte teksten als: ‘Scar or heritage?’, ‘Beautiful or ugly?’, ‘Shocking or neglegible?,’ ‘Maintained or messy?, ‘Useful or useless?’. In het boek hebben de auteurs uiteindelijk niet voor één standpunt gekozen, maar zijn er in geslaagd de tegenstrijdige visies ten aanzien van het autokerkhof op een kunstzinnige wijze evenwichtig naast elkaar te plaatsen.

De foto’s in het boek zijn ten behoeve van de juiste sfeer gemaakt met oude camera’s uit de 50-er jaren: de Walzflex en de Rolleiflex. De foto’s geven in hoofdzakelijk zwart-wit een prachtige verstilde indruk van toegetakelde en door de natuur in bezit genomen wagens: verwrongen bumpers, kapotte lampen, gedeukte met takken en bladeren bedekte daken, gebroken ramen en ontwrichte, verroeste en bemoste carrosserieën. Het zijn de restanten van een autocultuur en vormentaal uit een tijd die weliswaar ver achter ons ligt, maar die een onuitwisbare historische waarde heeft. De wagens zijn kleine ruïnes uit het industriële tijdperk; aansprekende symbolen van een verlaten cultuur die uiteindelijk weer is opgeslokt door de alles tot zich nemende natuur.

De auteurs vinden dat de toekomst van het autokerkhof niet alleen beoordeeld moet worden vanuit het standpunt van de milieuproblematiek. Zij zijn van mening, dat het, vanuit een historisch perspectief gezien, feitelijk verdient om als ‘museum’ onderdeel te worden van het culturele erfgoed van Zwitserland. Het is een verdienste van de makers van ‘Park’, dat zij de verborgen waarde van het kerkhof en de schoonheid ervan op kunstzinnige wijze onder de aandacht brengen.

Zelf verwoorden de makers het in hun voorwoord als volgt: “If Switzerland should have, not only a compatibility test with environment, but also a compatibilily test with culture, the latter would pass in the case of the cemetery, as it is, at the end of the day, culture that gives us our identity; it is culture that fills our history books and it is culture that nurtures our fantasies”.

Echter, noch de auteurs, noch de voorstanders voor het behoud van het autokerkhof, vinden gehoor bij de lokale politiek. In 2009 wordt gestart met de ruiming van het autokerkhof in Kaufdorf en in 2010 wordt het laatste wrak weggesleept. Dankzij het boek ‘Park’ en wat korte filmfragmenten op Youtube is het bijzondere autokerkhof in zekere zin toch bewaard gebleven.

Zie hier een video van het autokerkhof: