Keizer Meiji neemt het zwaard van ‘de laatste samoerai’ in ontvangst.

Er zijn momenten in het leven waarop gebeurtenissen op een wonderlijke wijze samen lijken te komen. Magische momenten waarop, vaak na een periode van verwarring, alles ineens weer op zijn plaats valt en het weer klopt. De leiderschapsdenker Josef Jaworski beschrijft deze plotselinge flow van verbinding en samenhang met het begrip synchroniciteit. Als die flow iemand overkomt, loopt alles opeens soepel, breken er nieuwe inzichten door, worden de juiste mensen ontmoet en opent zich een wereld van nieuwe mogelijkheden.

Een kleine aanleiding, een voorval of een ontmoeting, kan, als die op het juiste moment plaatsvindt, voldoende zijn om bij een mens het tipping point te bereiken waarboven de synchroniciteit zich kan manifesteren. Dat moment kan zo verlichtend zijn, dat het bij iemand een verandering kan veroorzaken die eerder voor onmogelijk werd gehouden. Op die momenten van helderheid en inzicht stijgen mensen boven zichzelf uit en nemen ze vaak beslissingen die hun leven een andere richting geven.

Zo’n plotselinge verandering wordt prachtig geïllustreerd in de film ‘The last samurai’ van regisseur Edward Zwick uit 2003 (met in de hoofdrol Tom Cruise). De film speelt zich af in het Japan van rond het jaar 1878. Het moment van synchroniciteit overkomt de 26 jarige keizer van Japan, Meiji, als hem het zwaard van de ‘laatste samoerai’ overhandigd wordt.

In de film is de persoon van keizer Meiji, gespeeld door Shichinosuke Nakamura, perfect gecast. Zijn voorkomen is in alles het tegendeel van wat men zich voorstelt bij de macht, kracht en positie van een Japanse keizer uit die tijd. Meiji is niet het type samoerai, maar juist tenger, fragiel zelfs, met de zachte, hoge, stem van een kind. Hij oogt etherisch, kwetsbaar en weifelend, maar dat heeft meer met zijn openheid voor de wereld, dan met zwakte te maken. Achter zijn breekbare uiterlijk zit een man met een visie die weet wat hij wil. Hij droomt van een sterk, onafhankelijk en modern Japan. De Japanse tradities belemmeren die droom, volgens hem. Daarom wil hij het land bevrijden van het pre-industriële isolement en de door shoguns en samoerai’s beheerste feodale cultuur die elke modernisering tegenhoudt. Meiji is zo anders dan anderen, dat het voorstelbaar en geloofwaardig is dat hij, ondanks zijn kwetsbaarheid, voor Japan een bron van vernieuwingskracht is.

Om zijn doel te bereiken zoekt Meiji via zijn legerleiding steun en middelen bij moderne westerse mogendheden. Die helpen hem maar al te graag om daarmee hun invloed in Japan te kunnen vergroten. Vooral het Japanse leger wordt versterkt met westerse militaire hulp. Dit leidt tot rebellie onder de samoerai’s, de klassieke Japanse strijders, die zich verzetten tegen het moderne leger. Met hun traditionele wapenuitrusting zijn de samoerai’s echter geen partij voor de uit het westen geïmporteerde kanonnen en mitrailleurs van het leger. Ze verliezen de ongelijke strijd kansloos. Als de samoerai-leider Katsumoto na een zware verloren eindstrijd ritueel seppuku pleegt, dringt het plotseling tot veel Japanse soldaten door wat ze gedaan hebben. Ze stoppen met schieten en kijken, tot woede van de Japanse legerleiding, vol eerbied en schaamte toe. Katsumoto laatste wens is, dat zijn zwaard en daarmee de kracht van de samoerai aan de keizer geschonken zal worden. Hij doet dit in het verlangen dat Meiji de dragers van het samoerai-zwaard en dát waar zij voor stierven, zal gedenken.

Op het moment dat het zwaard van Katsumoto door een gewonde medestrijder (Tom Cruise), tijdens een verdragsonderhandeling met een westerse mogendheid, aan de keizer wordt overhandigd, komen verleden en toekomst op een magische manier bij elkaar. Bij de jonge Keizer ontstaat plotseling het diepe inzicht, dat hij een fout maakt bij het verwezenlijken van zijn toekomstdroom en dat hij zijn afkomst ten onrechte heeft verloochend. Opeens doorleeft hij de synchroniciteit tussen verleden en toekomst. En terwijl de terugkeer naar zijn afkomst zich in zijn ziel voltrekt, recht de jonge keizer zijn rug en spreekt hij een krachtig besluit voor de toekomst uit.

Zie het fragment: