“Nur wo man zu Fuss war, war man wirklich.” J.W. von Goethe

Nee, ik heb niet door het Himalaya gebergte of door het Andes gebergte gewandeld; ook niet door de noordelijke vlakten van Lapland of in het verre Nieuw Guinea. Om langs de rand van de wereld te wandelen hoef je helemaal niet zo ver te gaan. Ik liep zelfs dicht bij huis, dwars door Nederland en deels in Duitsland in één lange tocht van 28 dagen met 13 kilo aan spullen inclusief een tentje op mijn rug: het Pieterpad, officieel zo’n 500 km van de Waddenzee naar de Pietersberg in zuidelijk Limburg. Op het eerste gezicht weinig uitdagend en avontuurlijk, zo’n pad in het bekende eigen land. Zo dacht ik er tenminste aanvankelijk over. Echter als je eenmaal aan het lopen bent, kom je al snel op andere gedachten. Al na enkele dagen beleefde ik het Pieterpad vanuit een meer universeel perspectief en bekeek ik het door de ogen van een buitenlander als een onbekend lange afstand-pad in een opmerkelijk vlak land; een prachtig pad dat kriskras door heel afwisselende natuurgebieden loopt op enige afstand van de bewoonde wereld. Steeds meer ging ik het zien als een pad waarop ik wandelend mijn eigen bestaan zowel fysiek, mentaal, emotioneel als spiritueel aan het verkennen was. En zo werd het wandelen op het Pieterpad geleidelijk een meditatieve zijnservaring van mijzelf in de natuur, langs de rand van een fascinerende, maar chaotische en gepolariseerde mensenwereld die inmiddels in zijn complexiteit ons verstand en onze controle verre te boven lijkt te gaan en die ik graag weer even achter mij wilde laten. 

Natuurlijk kon ik, al wandelend, niet zonder die wereld. Zonder mijn wandeluitrusting inclusief elektronica en tentspullen was die wandeling helemaal niet mogelijk geweest. En zonder campings, zonder winkels en stroomvoorzieningen in soms aftandse washokken, was mijn tocht beslist geen succes geworden, hoe mooi de natuur ook is. Het is een leuke gedachte, dat je op de bonnefooi gaat wandelen, maar veel zorgen over het dagelijks vinden van een slaapplaats, iets te eten en drinken, een douche en een stopcontact waar je je iPhone kan opladen hoef je je natuurlijk in Nederland niet te maken, ook al is het soms niet van de kwaliteit die je gewend bent. Sowieso kon ik binnen vier uurtjes, als ik dat had gewild, weer veilig naar mijn luxe appartement terugkeren.   

Ondanks die afhankelijkheden was het wereldse leven tijdens het wandelen duidelijk op afstand; je wandelt langs het grensgebied van de dynamische samenleving waarin iedereen druk in de weer is met wereldse zaken. Voor mij waren die wereldse zaken echter niet aanwezig. Ik had mijn eigen nieuwe levensritme, niet te vergelijken met mijn normale dagritme. Ik stond vóór 7 uur op, haalde de eenpersoons tent af en was rond 8 uur alweer op pad, genietend van het prachtige ochtendlicht en de stilte in de natuur. En natuurlijk de hele dag observeren, kijken naar de gebeurtenissen en dingen om mij heen, een stromende beek, een schitterend landschap, een strak blauwe hemel, een dode aangereden marter langs de kant van de weg, een fraaie boerderij, grazend vee, verlaten dorpen die leken op begraafplaatsen en de vogels die zich nog lieten zien en horen, waaronder de zwarte specht (eindelijk), de wespendief, de bosuil in de avond en natuurlijk de nachtelijke sterrenhemel die in het westen van ons land bijna niet meer zichtbaar is. Naast de observaties waren er de ontmoetingen met mensen op en rond het pad, vaak heel gezellig, geïnteresseerd, direct heel persoonlijk en warm. Je sprak over de beleving van het pad en niet wat iemand in het gewone leven was of deed of ergens van vond; daar ging het niet meer om. In de avond was het speuren naar een eetgelegenheid en boodschappen doen en dan al snel met de kippen op stok. Vaak lag ik al om 20.30 uur in mijn tentje, zo klein dat ik mijn kont er niet in kon keren. Voor lezen, bloggen, aquarellen of film kijken was totaal geen ruimte, maar ook geen innerlijke tijd. Alles draaide om de wandeltocht, de journey, het open staan voor alles wat ik tegenkwam en het genieten van het ervaringen die ik wandelend in de natuur en onder de mensen opdeed. 

Slechts het wereldnieuws scande ik dagelijks even; maar ook dat kwam al snel in een ander daglicht te staan. Als je voor langere tijd aan de rand van de wereld wandelt, dan komt dat nieuws niet zo binnen als onder normale omstandigheden waarin men gemakkelijk verleid zou kunnen worden tot een stellingname, tot een oordeel om het wel of niet met iets eens te zijn. Vanuit de meer transcendente ervaring van het wandelen, wat meer op afstand van het wereldse gebeuren, zie je zeker wel wat er allemaal in de wereld aan de hand is, – wellicht zelfs beter – maar verdwijnt de verleiding volledig om partij te kiezen, verdwijnt de opwinding over de gebeurtenissen en de behoefte om er direct iets aan te doen en dat aan iedereen te laten weten. En ook dat is een daad: de natuurlijke geneigdheid tijdens het wandelen om je niet in al die escalerende polarisaties die nooit een einde kennen, te laten meesleuren.  De hybris om te denken, dat we door partij te kiezen de problemen in de wereld te lijf kunnen gaan, is misschien wel de grootste misvatting van deze tijd. Zo’n misleidende gedachte zal nooit tijdens het wandelen aan de rand van de wereld in een mens opkomen. Wat zij Nietzsche ook alweer? “Vertraue niemals einem Gedanken, der nicht beim Gehen entstanden ist.”

Vanuit mijn fenomenologische blik is het Pieterpad dan ook niet slechts een stoffelijk ding van zand of steen, maar iets dat leeft, iets dat een eigen flow heeft, een energetisch veld met een eigen identiteit. En de resonantie in dat veld wordt gevoed en in stand gehouden door de ervaringen en herinneringen van al die mensen die er wandelen, de vele dagjesmensen in het weekend, de enkele lange afstandslopers, maar ook diegenen die langs het pad voor de koffie, eten en stroom zorgen, die een slaapplaats bieden, die een praatje maken, je succes wensen, de weg wijzen, navigatiebordjes onderhouden en zovelen meer. Je voelt de onderliggende energie van het pad als je er loopt en vóóral als je het verlaat, bijvoorbeeld als een camping ver uit de buurt ligt. Dan ben je de volgende ochtend weer blij als je op het pad bent teruggekeerd en mee kunt gaan in de imaginaire flow.  

Als je de wereld (en gedachten erover) achter je kunt laten en al wandelend meegaat in de resonantie van het Pieterpad, dan wordt het wandelen een meditatieve zijns-ervaring waarin het eigen ik ongedeeld het bestaan in al zijn aspecten beleeft; een zijnservaring waarin het niet gaat om wereldse zaken als iets te presteren, iets te hebben of iets te veranderen, maar juist om te ‘laten zijn’, het bestaan te accepteren zoals het zich openbaart en manifesteert in al zijn uitingen. Veel lange afstand wandelaars die ik gesproken heb ervaren dit zo, in meer of mindere mate. Die beleving kan overigens heel confronterend zijn, als je hoofd de vele vraagstukken uit de gewone wereld moeilijk los weet te laten. Toch zal dat loslaten je waarschijnlijk gewoon overkomen naarmate je langer onderweg bent; dan schieten op den duur de mentale klemmen los, komen emoties vrij, worden pijn en verdriet (waarvan je niet meer wist dat het er was) vaak naar buiten geperst en, of je nu wil of niet, uitgehuild. Het zijn de bevrijdende, louterende fenomenen die ook eigen aan het Pieterpad zijn geworden, net zoals dit bij vele andere trails het geval is. Het kan verdriet zijn om een scheiding, om iemand die je verloren hebt, de zorg om een zieke partner, een leven dat anders gelopen is dan je had gewild, schuld, spijt of iets dat je in jezelf los moet laten. Wandelpaden zijn verwerkingsorganen. Daarom is het lopen niet alleen een fysieke inspanning met mogelijke ongemakken als blaren, likdoorns, spierpijn etc, maar ook een mentale en emotionele uitdaging, omdat het langere tijd verblijven aan de rand van de wereld, waar geen afleidingen en vluchtheuvels meer zijn en mensen in een andere, meer open sfeer belanden, innerlijke blokkades vrij kunnen komen en je leven opeens vol en heftig in beeld komt. De toevallige aanwezigheid van andere lange afstand wandelaars die dat proces begrijpen en een luisterend oor hebben, kan dan een troost zijn, de lach weer terug toveren en moed geven om met hernieuwe kracht door te gaan, op het pad en in het leven. 

Als je zo’n pad in één keer bewandelt, dan loop je per definitie alleen. Ik ontmoette echter enkele andere wandelaars die ook voor het hele of halve traject gingen. Zij zijn een soort collega’s onderweg. Soms loop je, als je elkaar tegenkomt, samen een stukje op of je ziet elkaar weer op een terras zitten op het eindpunt van een etappe. Vaak verlies je elkaar ook weer voorgoed uit het oog als iemand een rustdag neemt of even niet meer verder kan door blaren of iets dergelijks. Hoe dan ook, het zijn deze lange afstand lopers die het Pieterpad voor mij tot een onvergetelijke ervaring hebben gemaakt; het geeft je ergens toch het gevoel, dat je samen bent en er niet alleen onderweg bent, ook al heb je ze al dagen niet gezien. Ik ben dankbaar voor hun aanwezigheid toen ik het pad liep: de behulpzame Andre gedurende de eerste etappes, Henk en zijn chauffeur (zijn vrouw uit Groningen) die ik pas in de laatste week ontmoette, de kalme ingenieur Willem, de ervaren en spirituele Rein en in het bijzonder de jonge Jarno en de in Frankrijk wonende Pierre die beiden de Camino naar Santiago de Compostela al gelopen hadden, twee bijzondere mensen met een natuurlijke intuïtie en aantrekkingskracht waar ik veel van geleerd heb en waarmee ik wandelend langs de rand van de wereld het diepst contact heb gehad. 

Het lopen van het Pieterpad is de moeite waard. Het gidst je verticaal door Nederland; door het rauwe Groningse landschap waarin de invloed van de zee nog duidelijk merkbaar is; door het teruggetrokken, geordende en heerlijk trage leven van Drenthe met haar prachtige bossen en heidevelden; door het al meer op economie gerichte Overijssel dat gelukkig in dat streven afgeremd wordt door het beschermde dal rond de meanderende Vecht en de authentieke pracht van de Sallandse heuvelrug, vervolgens door het afwisselende landschap van Gelderland met het rivierenlandschap, haar polders, bossen en heuvels en ten slotte door de velden, steden en het unieke Ardennen-achtige heuvellandschap van zuidelijk Limburg. Al die landschappen en hun overgangen vergeet ik nooit meer; ze spiegelen de innerlijke landschappen in mijzelf. En dat alles mocht ik allemaal meemaken, wandelend met mijn tentje voor gemiddeld 12.50 euro per nacht, omringt door vrije, vriendelijke mensen en niet te vergeten de weergoden die een maand lang voor overwegend mooi weer wisten te zorgen. Wat wil je nog meer als mens.