George Clooney tijdens zijn lezing ‘What’s in your backpack’

‘Imagine waking up tomorrow with nothing’. Deze quote komt uit de speelfilm ‘Up in the Air’ van regisseur Jason Reitman. De zin wordt tijdens een lezing voor zakenmensen uitgesproken door een keynote speaker, gespeeld door George Clooney, die in zijn werk als professionele ontslagaanzegger ervaart hoe vast mensen zitten in hun werk en hoe inflexibel ze zijn als de omstandigheden plotseling veranderen. Hij confronteert zijn publiek met het afschrikwekkende beeld dat ze alles wat ze in het leven aan bezittingen en identiteit hebben verzameld en opgebouwd, in één klap kwijtraken.

Bij dat beeld moet je al snel denken aan de ‘barakkenmens’ waar de filosoof Ortega Y Gasset over schrijft; de mens die door oorlogsgeweld alles, zijn gezin, zijn familie, zijn werk en zijn bezittingen is verloren. Of aan vluchtelingen die huis en vaderland verlaten hebben om op de vlucht voor bombardementen het vege lijf te redden met achterlating van bijna alles. Het zijn echter niet die situaties waaraan Clooney zijn publiek wil laten denken. Het gaat hem niet om rampscenario’s waar sprake is van ernstige existentiële nood en waar het levenspeil ver onder het minimum is gezakt. In zijn lezing gaat het om iets anders.

Clooney wil de aandacht niet richten op het ‘tekort’, maar juist op het ‘teveel’ aan bezittingen die mensen vrijwillig, maar feitelijk onnodig met zich meetorsen; dingen waar ze aan gehecht zijn en geen afstand van kunnen doen. Het zijn echter die zelfde dingen die hen in het dagelijkse leven zowel privé als op het werk in de weg blijken te zitten. Ze zijn namelijk niet te rijmen met alle veranderingen die hen overkomen en onvermijdelijk zijn. Deze veranderingen worden als hoogst ongewenst ervaren, omdat ze hun gefixeerde situatie bedreigen. Het gevolg is een overmatig behoudende mentaliteit en levensinstelling waarmee elke verandering en ontwikkeling wordt belemmerd.

Clooney wil duidelijk maken dat er leven is zonder al die bezittingen en fixaties. Hij wil laten voelen welke vrijheid en mogelijkheden er liggen. De ogenschijnlijke ‘verarming’ legt hij niet uit als een dramatische en ongewenste situatie, maar als een welkome bevrijding van een onvoorstelbare ballast waar we mee aan het zeulen zijn.

De logica van Clooney’s gedachtegang is bovendien boeiend. Hij begint met een vraag: ‘How much does your life weigh?’ Als er geen reactie komt uit het wat glazig kijkende en afwachtende publiek gebruikt Clooney een metafoor. Hij vraagt het publiek zich voor te stellen dat ze een rugzak dragen. Hij maakt er een geleide meditatie van: ‘I want you to feel the straps on your shoulder….. Feel them?’.

En dan begint hij zijn verhaal hoe die rugzak zich geleidelijk aan in het leven vult met de dingen die we belangrijk achten om mee te nemen, omdat we van mening zijn dat ze noodzakelijk zijn en we niet zonder kunnen. Hij begint met de bekende hebbedingetjes en prullen die we meestal verzamelen, waarmee de rugzak zich al aardig vult. Vervolgens gaat hij verder met iets omvangrijkere dingen waar we aan gehecht zijn: kleding, meubels, electronica waardoor de rugzak inmiddels al heel wat gewicht krijgt. Tenslotte noemt hij de echt grote dingen die ons leven aanzien geven zoals de auto en de koopwoning. Alles wordt in de rugzak gepropt die steeds zwaarder is geworden en eigenlijk niet meer voor een sterveling te tillen is.

Als hij klaar is met zijn inventarisatie, vraagt hij zijn publiek: ‘Now try to walk?”. Nu blijft het niet meer stil in de zaal; er wordt wat beschaamd gelachen. De aanwezigen herkennen zich duidelijk in het verhaal; ze hebben in hun verbeelding het gewicht van hun eigen rugzak gevoeld. En ze begrijpen ook dat ze niet meer tot veel beweging in staat zijn. Ook zij gaan allemaal zwaar gebukt onder het gewicht van hun verzamelwoede. In reactie daarop vraagt Clooney wat we onszelf toch dagelijks aan doen?. ‘We weigh ourselves down untill we can’t even move.’ En als dat stil bevestigd wordt, lootst hij zijn publiek naar zijn belangrijkste inzicht: ‘And make no mistake, moving is living’. En dat besef laat hij even bij zijn publiek natrillen: ‘moving is living, ….moving is living….”

Al snel echter overvalt hij ze met een nieuw beeld. Hij schetst de situatie dat hij de rugzak in brand heeft gestoken en vraagt ze, wat ze er, indien nog mogelijk, het eerst uit zouden halen? Hij geeft ze echter geen tijd om te antwoorden, wetend dat ze, als ze de mogelijkheid hadden, alles zouden willen redden, omdat ze er geen afstand van willen doen. Daarentegen neemt hij ze in zijn gedachtegang direct mee naar de denkbeeldige situatie dat alles in de rugzak verbrand is en ze de volgende morgen wakker worden met helemaal niets: ‘imagine waking up tomorrow with nothing’….

Hij eindigt zijn verlichtende ‘interventie van het loslaten’ met de woorden: ‘It’s kind of exhilarating, isn’t it?

Zie hier het fragment: