Modigliani en het schilderij van het meisje.

In deze (100^e) blog ga ik in op een grappig en intelligent geregisseerd fragment uit de film ‘Modigliani’ (2004) van regisseur Mick Davis. In het fragment zie je de kunstschilder Amedeus Modigliani, gespeeld door Andy Garcia, aan het werk in zijn sfeervolle atelier. Hij schildert een engelachtig meisje dat heel lief, ontspannen en geduldig voor hem poseert. Modigliani heeft het duidelijk naar zijn zin en het meisje ook.

Zijn goede humeur wordt echter verstoord als de moeder van het meisje zich opeens ongevraagd met het schilderij gaat bemoeien. Ze is niet gelukkig met wat ze ziet. Het lijkt niet op haar dochter. ‘Her neck is nót so long. She has her fathers neck. Short’, zegt ze, niet zonder ijdelheid over haar eigen slanke nek. Modigliani gaat niet inhoudelijk in op haar opmerking. Hij reageert verstoord: ‘Oké, I know, oké’ en hij gebaart haar met zijn penseel uit zijn buurt te gaan. De moeder deinst iets terug en sputtert nog wat na: ‘nót so long’, maar voelt dat Modigliani niet naar haar luistert. Modigliani die verder wil gaan met schilderen, zegt haar duidelijk, maar bedaard, afstand te houden: ‘Get out of my way. Thank you’. De moeder loopt terug naar het meisje. Ze lacht naar haar alsof er niets aan de hand is. In feite is ze zwaar teleurgesteld over het schilderij en zal het er niet bij laten.

Op het moment dat de moeder weer naar Modigliani toeloopt, kiepert het schilderij dat niet goed op de schildersezel is vastgezet, plotseling naar voren tegen de borst van de schilder. Ze helpt hem het terug te zetten, waarna Modigliani haar geërgerd een klap op haar hand geeft: ‘Don’t touch my painting!’. Direct komen de onderdrukte emoties los en gaan de verwijten over en weer. Zij verwijt hem, dat hij het schilderij verpest heeft, omdat het niet lijkt en hij het gewoon niet kan. Hij stelt dat hij de schilder is en dat zij het schilderij met haar gedoe verpest. Als ze dan ook nog een opmerking maakt over zijn drankgebruik, is de maat vol bij Modigliani. Hij houdt haar confronterend de penseel voor, die ze in verwarring aanpakt: ‘YOU paint it’. Vervolgens pakt hij zijn hoed en jas van de haak, neemt het doek van de ezel, laat het aan het meisje zien en vraagt of ze het mooi vindt. Als ze met een blijde lach knikt, zegt hij: ‘It is yours’, geeft haar een kus op het voorhoofd en vertrekt. De moeder blijft stomverbaasd achter: ‘I’m not paying for this’ roept ze hem twee keer na.

Zo wordt in een kort fragment (1 min 16) een klassiek misverstand prachtig in beeld gebracht. Aan de ene kant de wereld van de moeder die pas tevreden is als ze een gelijkenis ziet tussen de werkelijke looks van haar meisje en de afbeelding op het schilderij. Ze vindt dat Modigliani daarin niet geslaagd is en weigert dan ook voor het doek te betalen. Aan de andere kant de wereld van Modigliani. Uit het fragment wordt duidelijk dat hij het standpunt van de moeder triviaal vindt. Het gaat hem niet om het exact naschilderen van de objectieve kenmerken van het meisje. Hij beeldt iets anders af. De vraag is wat het schilderij dan voor hem representeert, als het dat al doet? Wanneer is hij tevreden over zijn werk?

Die vragen zijn moeilijk te beantwoorden. De meningen van kunsthistorici lopen ook ver uiteen. In de film zelf wordt er ook niet expliciet op ingegaan. Wel zit in het fragment een verborgen aanwijzing hoe de regisseur hierover denkt. Deze laat zien dat voor Modigliani vooral het gevoel van het meisje telt. In het fragment vraagt hij wat zij van het schilderij vindt: ‘Do you like it?’.  Haar blijde ja stelt hem tevreden. De lange nek ziet ze niet eens. Zij is zich nog niet bewust van haar uiterlijke kenmerken die haar moeder in het schilderij terug wil zien, maar ze herkent de sfeer. Voor Modigliani is dat genoeg. Het doek representeert niet hoe het poserende meisje er objectief gezien uitziet, maar hoe het meisje tijdens het schilderen in haar sfeer en uitstraling voor Modigliani aanwezig was.

Zie hier het fragment (1 min 16):